ایران باید طالبان را مدیریت کند تا با پنجشیر درگیر نشود

عبدالمحمد طاهری در تحلیل ابعاد و اهداف سفر روز پنجشنبه شاه محمود قریشی، وزیر امور خارجه پاکستان به ایران در پاسخ به این سوال که با توجه به تحولات افغانستان، تهران و اسلام‌آباد چه همکاری‌هایی در زمینه ایجاد ثبات در این کشور خواهند داشت، گفت: واقعا اینکه جریان مصالحه پس از فتح کابل توسط طالبان به دست پاکستان آغاز شده کمی منطقه را ناامید کرده چراکه اگر یک چهارضلعی را در منطقه در نظر بگیریم، ضلع اساسی، ایران است و لازم است ایران برای برون رفت افغانستان از این بحران وارد عمل شود و ایران برای این مساله برنامه و سیاست دارد. سفر شاه محمود قریشی پس از آن آغاز می‌شود که تیمی از افغانستان به ریاست یونس قانونی به این کشور سفر کرده است و البته پاکستان همواره پای ثابت ایجاد هرج و مرج در افغانستان بوده و می‌دانیم نیروهایی که در جبهه طالبان جنگیدند با توپ و تانک از مرز پاکستان وارد شدند. طالبان حالا پس از پیروزی این پیام را به کشورهای همسایه و دنیا می‌دهد که ما می‌خواهیم حکومت کنیم و آقای قریشی هم حامل همین پیام است.

وی ادامه داد: ما در حال حاضر از زوایای مختلف با مساله تسلط صرف طالبان زاویه داریم؛ نخست موضوع امنیت مرزها است که هم مهاجران به آن فشار می‌آورند و هم سلفی‌های تندرو که من بارها گفته‌ام شاید نتوانیم این مساله را کنترل کنیم و از دست ما دربرود و این‌ها از مرز عبور کنند؛ حالا هم پاکستان می‌خواهد از همین در وارد شود که اگر شما می‌خواهید مسائل امنیتی رفع شود، با سیاست ما در قبال طالبان همراهی کنید.

وی افزود: سیاست جمهوری اسلامی هم نسبت به موضوع افغانستان یک برنامه مدون است و همین امر هم باعث می‌شود بسته پیشنهادی پاکستان را بصورت کامل قبول نکند اما با این کشور برای ایجاد امنیت و به قدرت رسیدن یک دولت فراگیر همراه خواهد بود که البته هنوز شرایط مهیا نیست؛ چراکه افغانستان به شرایط ایستا نرسیده و همچنان در ایالت پنجشیر که خیلی از مسائل را رقم می‌زند، مشخص نیست چه اتفاقی بیفتد. بنده معتقد هستم دولت جدید طالبان به دنبال ایجاد یک حکومت ملی است اما افغانستان همچنان آبستن حوادث زیادی خواهد بود. این سوال که آیا با همین بسته پیشنهادی مساله افغانستان حل می‌شود یک بحث و اینکه پاکستان می‌خواهد ابتکار عمل را برای ایجاد صلح در افغانستان در دست بگیرد، یک بحث دیگر است.  

این تحلیل‌گر مسائل شبه قاره در پاسخ به این سوال که یکی از سیاست‌های تهران برای ایجاد ثبات دائمی در همسایه شرقی مساله ابتکار «گفت‌وگوهای بین‌الافغانی» بود؛ آیا کشورمان می‌تواند همچنان این موضوع را در برهه کنونی نیز به پیش ببرد، گفت: آن نقطه مشترک در سیاست پاکستان و ایران در قبال مساله افغانستان همین اصالت بخشیدن به گفت‌وگوهای بین‌الافغانی است اما آن چیزی که من همیشه نسبت به آن هراس داشتم این است که پاکستان یک رو بازی نمی‌کند و از همه مهم‌تر اینکه ما فکر کنیم که بسته پیشنهادی دولت مردان پاکستان نسخه نهایی است هرگز این چنین نخواهد بود چرا که سیاست نهایی را ISI در این کشور مشخص می‌کند که تعیین کننده مسا‌ئل سیاسی و نظامی است و اینکه دستگاه اطلاعاتی این کشور تا چه میزان از بسته پیشنهادی آقای قریشی حمایت می‌کند، جای بحث دارد.

وی خاطرنشان کرد: تا اینجا ما می‌دانیم پاکستان و ISI به دنبال ناایمن ساختن افغانستان هستند و به این مراد هم رسیده‌اند؛ چه با حضور و چه عدم حضور آمریکایی‌ها، چه با بودن مجاهدین و چه نبودن آن‌ها، پاکستان هیچ‌گاه به دنبال این نیست که یک صلح و امنیت پایدار در افغانستان شکل بگیرد چرا که مساله پاکستان و افغانستان موضوع نزدیک به یکصدسال تعارض است و تا امروز ادامه دارد و بارها هم مرحوم احمد شاه مسعود گفته بود که مساله ما با پاکستان تمام شدنی نیست؛ بنابراین هنوز رگه‌هایی از همان بدبینی جبهه و اتحاد شمال نسبت به پاکستان وجود دارد. 

طاهری همچنین در پاسخ به این سوال که شاید در ماه‌های گذشته مساله توافق طالبان و ایالات متحده بر سر آینده افغانستان و معامله آن با خروج امن نیروهای آمریکایی در حد تحلیل و فرضیه مطرح بود اما امروز با سلسه اتفاقات و واقعیت‌های صحنه افغانستان به یک حقیقت غیر قابل انکار بدل شده؛ حال سوال این است که با توجه به امکان توافقات پشت پرده واشنگتن با طالبان در خصوص ایران، تهران چه سیاستی را باید دنبال کند، گفت: من شاید اولین کسی بودم که ماه‌ها قبل اعلام کردم که تحولات سریع افغانستان تصمیم ارتش افغانستان به رهبری نیروهای آمریکایی بود. مساله دوم این است که وقتی از روز اول دولت مرکزی و سمتقر انکار شد و مذاکره با طالبان صورت گرفت نیز برنده‌ای جز طالبان و بازنده‌ای جز مردم افغانستان نداشت و بدعمل کننده ابتدایی و انتهایی آن هم آمریکایی‌ها بودند. 

وی افزود: اما اینکه واقعا در این شرایطی که طالبان با آمریکا به توافق رسیده‌اند، در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد برای من خوشبینانه نخواهد بود و تنها می‌توانم با قاطعیت بگویم ایالات متحده دیگر از نظر سخت‌افزاری و لجستیکی در صحنه افغانستان حضور ندارد اما از نظر اطلاعاتی قطعا حضور خواهند داشت و اگر چهار هواپیمای جنگی هم در فرودگاه کابل باشد، مهارش دست واشنگتن است.

وی ادامه داد: حال برای اینکه این خط تعامل حفظ شود و جمهوری اسلامی ایران هم بتواند اقتدار و منافعش را حفظ کند، لازم است طالبان را به نحوی مدیریت کند و این توانمندی در دستگاه دیپلماسی ایران وجود دارد اما یادمان باشد در این شرایط که ایران باید طالبان را مدیریت کند، همچنان جبهه شمال وجود دارد و در تخاصم با طالبان است و اگر نیروهای تحت امر احمد مسعود با طالبان به توافق برسند، کار ایران راحت‌تر خواهد بود اما اگر تنش افزایش پیدا کند، تهران نه می‌تواند این جبهه را نادیده بگیرد و نه حاضر است مرزهای خود را ناایمن کند؛ بنابراین مدیریت کردن طالبان در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بهترین راه حل برای ایران است. 

رایزن پیشین ایران در افغانستان در پاسخ به سوالی در خصوص سیاست ایران در قبال احمد مسعود و درخواست او از کشورهای مختلف برای کمک تسلیحاتی با توجه به اینکه افکار عمومی کشور نسبت به وقایع دره پنجشیر حساس است، گفت: من بعید می‌دانم جمهوری اسلامی در خصوص مساله جبهه شمال نقشی ایفا نکند و از طالبان نخواهد که با احمد مسعود وارد جنگ نشود و البته ایران این توانمندی را دارد؛ چراکه جمهوری اسلامی ایران همواره مأمن جبهه شمال بوده و تهران حاضر نیست پایگاه مردمی خود در جبهه شمال را از دست بدهد. تصور خود من این است که قطعا سیاست ایران فشار آوردن به طالبان برای اجتناب از درگیری با احمد مسعود است و اینکه احمد مسعود از ایران تقاضای کمک تسلیحاتی کرده باشد به هیچ عنوان دور از ذهن نیست و البته خانواده مسعود در فرانسه هم دارای جایگاه هستند و خبر کمک تاجیکستان هم به این دلیل است که بسیاری از نیروهای دولتی افغانستان به این کشور گریخته‌اند و همسایه دره پنجشیر است. 

وی افزود: به شخصه دعا می‌کنم دره پنجشیر به درگیری با طالبان فرو نرود؛ چراکه الان به هیچ عنوان شرایط کمک نه از سوی اروپا و نه آمریکا وجود ندارد و خوشحالی مساله هم این است که طالبان امروز دیگر به دنبال جنگ نیست؛ چراکه می‌داند اگر با پنجشیر درگیر شود، کل کشور ناایمن خواهد شد و هیچ تضمینی وجود ندارد که مجددا افرادی از ایالت‌های مختلف برای پیوستن به جبهه شمال به پا نخیزند و جریان مقاومت احیا نشود. در این شرایط است که دولتمردان ما باید ابتکار عمل را به دست بگیرند تا افغانستان مجددا در جنگ‌های داخلی فرو نرود تا این کشور و به تبع آن مرزهای ما دچار ناامنی نشود.